De vliegramp in de Bijlmermeer heeft op de hele Nederlandse samenleving diepe indruk gemaakt. Een luchtvaartongeval van deze omvang in Nederland was ongekend. Naast de direct betrokken slachtoffers en hun familie waren veel mensen al dan niet beroepsmatig betrokken bij dit ongeval. Iedereen heeft zijn uiterste best gedaan, van vrijwilligers tot hulpverleners en onderzoekers en medici tot journalist. Voor sommigen kostte dat een een aantal weken, voor sommigen jaren, en in uitzonderlijke gevallen zijn er mensen tot op de dag van vandaag nog mee bezig.
Gedurende mijn werkzaamheden voor het onderzoeksteam heb ik nooit iets gezien of meegemaakt waarvoor ik − wat mijn aandeel betreft − niet de volledige verantwoordelijkheid zou willen nemen. Ik ben bereid om daar open en transparant met iedereen over te praten. Ik heb me in mijn werk meer dan 30 jaar ingezet om de geleerde lessen van de vliegramp in te zetten voor meer veiligheid in de lucht en op de grond. Ik weet dat dat eveneens voor mijn collega's geldt. Niettemin is de kans dat een vliegtuig neerstort nooit gelijk aan nul. In 2024 is de kans op een catastrofaal ongeval 1 op de 11 miljoen vluchten. Jaarlijks komen er gemiddeld gedurende de laatste 5 jaren wereldwijd vijf mensen op de grond om door neerstorten van civiele (dus niet militaire) vliegtuigen.
De aantijging dat er kwaadwillende ongevallenonderzoekers, verkeersleiders of anderen zouden zijn die mensen hebben tegengewerkt wijs ik met klem van de hand, en ik ben ervan overtuigd dat iedereen met wie ik heb samengewerkt dezelfde mening is toegedaan. Niet alles is echter destijds goed gelopen: de crisisorgansatie en de communicatie had duidelijker en transparanter gemoeten en men had 'naast de mensen moeten gaan staan'. Er zijn ongetwijfeld mensen geweest voor wie de hulp ernstig tekortgeschoten is en die daar nu nog last van hebben. Mede voor hen is deze website bedoeld.
Er is tijdens het ICAO Annex 13 ongevallenonderzoek nooit iets gebleken of bewijsbaar geweest van giftige lading (* 1), wapens, explosieven (* 2), een rol van geheime diensten of een directe relatie tussen de ramp en gezondheidsklachten op grote schaal.
Historisch gezien is het vliegtuigongeval op 4 oktober 1992 een ramp waarbij de grootste informatiestroom ooit tijdens een luchtvaartongeval in Nederland naar de politiek verantwoordelijken op gang kwam.
Toch ging het mis: door speculatie, twijfelachtige publicaties en ´onthullingen´ van sommigen, die zonder kritisch onderzoek als zekerheden gepresenteerd werden, in combinatie met onverwerkte gevoelens van de schokkende gebeurtenis, ontwikkelden zich complottheorieën in de Bijlmermeer die door een deel van Nederland tenslotte als de enige waarheid werden gezien. Er ontwikkelden zich Post Traumatische Stress Stoornissen en individuele ziektegevallen die zelfs vandaag de dag nog (kunnen) opspelen.
Helaas zijn een aantal jarenlang aanhoudende provocaties, twijfelachtige 'onthullingen' en verbanden die gelegd zijn om de ´waarheid te achterhalen´ of ´te beschrijven´, beeldvormend geworden voor het neerstorten van vlucht LY 1862 en geven die een beperkt en weinig informatief beeld van de werkelijkheid. Deze website hoopt met feitelijke informatie bij te dragen aan meer inzicht.
Over de vraag waar de cockpit voice recorder gebleven is, is al veel geschreven. Er is geen reële verwachting dat de cockpit voice recorder ooit nog gevonden zal worden. De conclusies en aanbevelingen betreffende de motorophanging zullen niet veranderen.
Omtrent de lading heeft de parlementaire enquête duidelijkheid gebracht en de vraag wie de mannen in witte pakken waren is mijns inziens zo goed mogelijk beantwoord onder het hoofdstuk (Witte) pakken | ongevallenonderzoek EL AL 1862.
Het zou ex-politicus Rob van Gijzel, ex-Trouw journalist Vincent Dekker en dagblad Trouw sieren om hun op speculatie gebaseerde en op deze website weerlegde verhaallijnen te herroepen. Het gaat dan niet alleen om de 'lading - baankeuze 27 - mossad - constructie' en het op ondeugdelijk onderzoek gebaseerde 'aerosolen - verarmd - uranium' - verhaal van de heer Rob van Gijzel, zoals geuit in de documentaire Rampvlucht en op de website van de KRO-NCRV, maar ook om de vele misvattingen en verdraaiingen in het opnieuw uitgegeven boek Going Down Going Down (2022). Dit onzorgvuldige, onwaarachtige en spannend gemaakte boek is een vervalsing van de werkelijkheid: de onderbouwing is op deze website gegeven. De bovengenoemde twee 'emotionele entrepreneurs' en dagblad Trouw zouden de zorgen en emotionele lasten van veel Bijlmerbewoners sterk kunnen verlichten door bij de feiten en uitkomsten van vele als degelijk beoordeelde onderzoeken te blijven: ze laten dit echter na en ontkennen zelfs de uitkomsten van een parlementaire enquête (ik bedoel hier niet de uitkomsten van het politieke proces).
De in de Bijlmermeer ontstane vermenging van enerzijds activisme gericht tegen vliegtuiglawaai, de luchtvaartsector of de overheid in zijn algemeenheid en anderzijds de (na)zorg voor slachtoffers is mijns inziens begrijpelijk, maar levert onduidelijke en verwarrende situaties op. Het is beter om die belangen te scheiden. Iedereen begrijpt dat slachtoffers van rampen, juist ook de getroffenen op de grond, steun nodig hebben en alle steun verdienen.
Uiteraard spoor ik mijn eigen ex-werkgever als gepensioneerd ambtenaar aan, om veel pro-actiever met informatievoorziening aan de Bijlmerbewoners om te gaan. Er is bij ex-onderzoekers het bewustzijn dat veel zaken destijds veel beter gecommuniceerd en uitgelegd hadden moeten worden.
Het gevaar van het aanwakkeren van complottheorieën dient niet onderschat te worden en zal zeker de Bijlmerbewoners niet helpen in hun verwerking van de vliegramp.
Eerlijkheid, oprechtheid en transparantie is van iedereen noodzakelijk om gezamenlijk de vliegramp uiteindelijk te kunnen verwerken.
Tot slot citeer ik hierbij het door het Comité Herdenking Vliegramp Bijlmermeer in 2023 gekozen thema: 'herdenken en helen'. Vooral dat laatste, niet alleen voor de Bijlmerbewoners, maar voor iedereen in Nederland.
In 2024 is het thema: 'herdenken geeft kracht'.
Augustus 2024, Henk Pruis
* 1: in afwijking van de ladingspapieren
* 2: zie rapport parlementaire enquete